آشنایی با سهام بسیار سودمند است. سهام به بخشی از سرمایه شرکت گفته می‎شود که توسط سهامداران تامین می‎گردد و میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت سهامی را تعیین می‌نماید. سهام از نظر شیوه تامین، به دو نوع عام و خاص تقسیم می‎شود.


سهام به بخشی از سرمایه شرکت گفته می‎شود که توسط سهامداران تامین می‎گردد و میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت سهامی را تعیین می‌نماید. سهام از نظر شیوه تامین، به دو نوع عام و خاص تقسیم می‎شود. در روش سهامی عام، ۲۰ درصد از کل سرمایه شرکت از طریق توافق موسسین برای خود ایشان تعیین و مازاد سرمایه نیز همراه با اعلام تعداد سهامی که اشخاص حق خرید آن را دارند، در طرح اعلامیه پذیره نویسی ذکر و برای اطلاع عموم منتشر می‎گردد. سهامی خاص زمانی صورت می‎گیرد که سرمایه شرکت از طریق شرکا تامین شود.

 
نوع دیگری از تقسیم بندی سهام

تقسیم بندی سهام از نظر مشخصات و دارنده آن به دو نوع سهام بانام و بی نام دسته بندی می‎شود :
۱- سهام با نام

اگر در شرکت‌های سهامی، نام و مشخصات دارنده سهم بر روی ورقه سهام ذکر شود، سهام بانام نامیده می‎شود. براساس ماده۴۰ قانون تجارت، جابه‎جایی و واگذاری سهام در شرکتهای سهامی باید در دفتر ثبت سهام شرکت ثبت شود و واگذار کننده یا وکیل یا نماینده قانونی او موظف است تا انتقال را در دفتر مزبور امضاء نماید. صاحبان سهام بانام در شرکت‌های سهامی عام حتی بدون موافقت مدیران شرکت می‎توانند سهام خود را به دیگران انتقال دهند. این در حالی است که در شرکت‌های سهامی خاص ممکن است جابجایی و واگذاری سهام تابع شرایط خاص مندرج در اساسنامه و یا با کسب اجازه از هیئت مدیره باشد.

 
۲- سهام بی نام

در صورتی که در شرکت‌های سهامی، نام و مشخصات دارنده سهم بر روی ورقه سهم ذکر نشود، سهام بی نام نامیده می‎شود که  به شکل سند در وجه حامل تنظیم و مالک، دارنده آن خواهد بود، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود. برای واگذاری و یا جابجایی سهام بی‌نام، نیاز به ثبت آن توسط صاحب سهم یا وکیل او در دفاتر شرکت نخواهد بود.

 
حکم قانون برای انتقال و ثبت سهام

صاحبان سهام اعم از سهام بانام یا بی نام باید در مجامع عمومی مورد تشخیص قرار بگیرند تا هویت آنها احراز گردد. این امر به منظور بهره مندی از مزایای سود سهام  صورت می‎گیرد. همچنین ارائه اسامی و مشخصات سهامداران به حوزه‌های مالیاتی مربوطه همراه با اظهارنامه مالیاتی شرکت، الزامی می‎باشد.

سهامداران موظفند تا قبل از تشکیل مجمع به شرکت مراجعه، ورقه حضور در مجمع را اخذ نمایند و در روز مجمع اطلاعاتی هویتی کامل خود را به همراه با آدرس، تعداد سهام و تعداد رای در ورقه حضور و غیابی که به منظور تشخیص هویت سهامداران و تعیین حدنصاب قانونی برای تشکیل مجمع ترتیب داده می‎شود، به ثبت برسانند. سهامدارانی که از این طریق در ردیف سهامداران شرکت محسوب شوند، به آنها ورقه سهم تعلق می‎گیرد و در نتیجه از مزایای آن بهره‌مند می‎شوند. در صورتی که سهامدار با پرداخت مالیات، سهام خود را واگذار نماید، ۱۰ درصد از ارزش اسمی سهام اخذ و مفاصا حساب مالیاتی حقوق سهام و به شخص دیگری انتقال می‎یابد. همچنین واگذاری و نقل و انتقالات سهام باید در  دفاتر سهام شرکت ثبت گردد.

 
حکم قانون در صورت مفقود شدن سهام بی نام

از آنجا که سهام بانام تنها برای دارنده آن و با ارائه مدارک هویتی قابل استفاده و بهره برداری می‎باشد، لذا در صورت مفقود یا سرقت، با مشکل مواجه نمی شود، اما شرایط در رابطه با سهام بی نام متفاوت است. مطابق با ماده ۳۲۰ تا ۳۳۴ قانون تجارت، تمامی دارندگان اسناد در وجه حامل مالک و برای مطالبه وجه آن محقق محسوب می‌شود، مگر اینکه خلاف آن ثابت شود.

در صورت مفقود شدن اوراق سهام بی‌نام، ذینفع باید از طریق اقامه دعوی در دادگاه، سند بطلان سهام بی نام را درخواست نماید و اقدامات تامینی و پیشگیرانه به منظور عدم پرداخت امتیاز سهم مزبور را به اشخاص ثالث مطالبه کند. دادگاه نیز با توجه به مدارک واصله و بررسی شرایط، در صورتی که ادعای ذینفع یا شاکی را درست تشخیص بدهد، حکم اعلان از طریق روزنامه را برای دارنده سهم بی نام مجهول صادر می‎کند. پس از این امر، حکم دادگاه باید سه مرتبه در روزنامه رسمی منتشر و پس از گذشت سه سال، چنانچه ابراز کننده سهم محکوم و یا اصولا سندی به دادگاه ابراز نکند، دادگاه حکم بر بطلان سهام بی نام را صادر میکند. در این شرایط ذینفع می‎تواند مجددا حق درخواست سهم بی نام جدید را از شرکت مطالبه نماید.

 
سهام ممتاز

موسسان یک شرکت می‎توانند با توجه به تخصص، اعتبار و موقعیت آنان، برای خود و یا اشخاص ثالث سهام ممتاز یا ویژه‌ای را در نظر بگیرند. به عنوان مثال در صورتی که موسسان، مجموعه کل سهام شرکت را به ۳۰۰۰  سهم تقسیم کنند، می‌توانند بر حسب صلاحدید، سه عضو از ۵ عضو هیات مدیره شرکت را از شماره ۱ تا ۷۰۰ به عنوان صاحبان سهام  انتخاب کنند که حق رای بیشتری به آنان تعلق می‎گیرد و در عین حال می‎توانند سود سهام بیشتری را نصیب خود نمایند.

یکی از خصیصه ‏ها‎ی بارز شرکت تعاونی این است که سهامدار فقط می‎تواند یک رای صادر نماید. اما در شرکت‎های غیرتعاونی سهامدار بر حسب مقدار، سهام و نوع آن ممکن است چندین رای داشته باشد. از این رو در شرکت‌های تعاونی کنترل بر مبنای سرمایه، کاهش پیدا کرده و هیچگاه کنترل کار و اعمال نظارت با تعداد سهام و میزان سرمایه‌ای که متعلق به شخص است، ارتباط ندارد.


شرکت تعاونی مبتنی بر اصول و قواعدی است که آن را در قالب تعاونی از سایر شرکتها متمایز می‎کند. واژه تعاونی ابتدا در اواسط قرن نوزدهم به کار گرفته شد. در تعاونی‏ها‎، شراکت گروهی از افراد را شاهد هستیم که با هدف کسب سود و بهبود اوضاع اقتصادی و اجتماعی خود از طریق خودیاری، فعالیت می‎کند.

 
یکی از خصیصه‏ها‎ی بارز شرکت تعاونی این است که سهامدار فقط می‎تواند یک رای صادر نماید. اما در شرکت‎های غیرتعاونی سهامدار بر حسب مقدار، سهام و نوع آن ممکن است چندین رای داشته باشد. از این رو در شرکت‌های تعاونی کنترل بر مبنای سرمایه، کاهش پیدا کرده و هیچگاه کنترل کار و اعمال نظارت با تعداد سهام و میزان سرمایه‌ای که متعلق به شخص است، ارتباط ندارد. در واقع این نوع شرکت بصورت خود مختار و مستقل، مرکب از اشخاصی که داوطلبانه با یکدیگر متحد شده تا نیازهای اقتصادی و اجتماعی خود را از راه فعالیت‏ها‎ی دسته جمعی و با کنترل دموکراسی بر طرف کنند. اعضای تعاونی‏ها‎ در تلاشند تا از طریق همکاری با تعاونی‏ها‎ی محلی، ناحیه ای، ملی و بین المللی در فدراسیون‏ها‎، اتحادیه‏ها‎ و دیگر فعالیت‏ها‎ی دسته جمعی، نیازهای اعضای خود را به نحو موثری تامین نمایند.

 
ارکان شرکت تعاونی

شرکت تعاونی دارای دو رکن اصلی است که عبارتند از:

۱- مجمع عمومی عادی

مجمع عمومی عادی بالاترین مرجع تصمیم‎گیری در تعاونی محسوب می‎شود. این مجمع متشکل از تمامی اعضا یا نمایندگان تام الاختیار آنها می‎باشد که به صورت عادی و فوق العاده تشکیل می‎شود. هر عضو مجمع عمومی عادی بدون در نظر گرفتن تعداد سهام دارای یک حق رای خواهد بود. این مجمع که عموما بعد از هر سال مالی تشکیل می‎شود، حداقل در سال یکبار تشکیل می‎گردد. دعوت اعضا به این مجمع یکی از مسئولیتهای هیات‎ مدیره می‎باشد.
بر طبق مواد ۳۳، ۳۴ و ۳۷ قانون تجارت، اموری که در مجمع عادی انجام می‎شود عبارتند از:

        تصویب مقررات و دستورالعمل‏ها‎ی داخلی تعاونی

        انتخاب هیات مدیره و بازرسان برای مدت دوسال

        تصمیم‎گیری برای افزایش و یا کاهش سرمایه در محدوده قوانین و مقررات

        تصمیم‎گیری نسبت به ذخایر، پرداخت سود، مازاد درآمد و تقسیم آن طبق اساسنامه

        رسیدگی و تصمیم گیری در رابطه با ترازنامه، حساب سود، زیان و سایر گزارش‏ها‎ی مالی هیات مدیره

        تعیین برنامه‏ها‎ و خط مشی‏ها‎ی تعاونی، سرمایه گذاری، تصویب بودجه جاری، اعتبارات، وام‏ها‎ی درخواستی و سایر عملیات مالی به پیشنهاد هیات مدیره

 
۲- مجمع عمومی فوق العاده

مجمع عمومی فوق العاده با درخواست کتبی یک سوم از اعضای هیات مدیره و بازرسان شکل می‎گیرد. در این مجمع حضور دو سوم اعضا الزامی می‎باشد و چنانچه اعضا برای بار اول دور هم جمع نشوند، مجمع منحل می‎گردد. در صورتی که برای بار دوم، تعداد اعضایی که در مجمع حضور پیدا می‎کنند به میزان نصف به علاوه یک برسد، مجمع تشکیل می‎شود. قوانین ثانوی برای شرکت‏ها‎ و گروه‏ها‎ی بیش از ۵۰۰ نفر اجرا می‎شود. چنانچه مجمع فوق العاده به حد نصاب نرسد، در طول مدت یک ماه وزارت تعاون باید اقدام به تشکیل مجمع نماید. این مجمع به منظور تایید و تغییر هیات‎ مدیره و یا اساسنامه شکل می‎گیرد. مسئولیتهای‏ها‎یی که بر عهده مجمع عمومی فوق العاده است، عبارتند از تغییر مواد اساسنامه، تصمیم گیری نسبت به عزل یا قبول استعفای هیات مدیره و انحلال یا ادغام تعاونی.